چکیده

مسئله جمعیت یکی از موضوعات مورد نظر برنامه ریزان و سیاست گذاران در هر جامعه ای بوده است. ایران جزء ده کشوری بوده که به سمت کهنسالی حرکت کرده است. با توجه به این که برنامه ریزی های توسعه اقتصادی، اجتماعی در کشورها تحت تأثیر تحولات گذشته، وضعیت موجود و تغییرات آینده جمعیتی بوده؛ لذا هرگونه برنامه ریزی جامع سیاست مداران، مستلزم مطالعات دقیق تحولات جمعیتی کشور بوده است. این امر لزوم توجه مسؤلین به مسئله جمعیت را بیش از پیش روشن ساخت. بازخوانی سیاست های جمعیتی ایران با روش توصیفی-تحلیلی در این پژوهش مؤید این مهم بوده که این سیاست ها سه دوره متفاوت را پشت سر گذاشته اند؛ از اوایل انقلاب تا سال های میانی دهه 60 سیاست هایی اعمال شده است که نمود وبرجستگی آن بیشتر در بعد افزایش جمعیت بوده و نتیجه آن رشد بی‌سابقه 3/9 درصد جمعیت گردید. از سال‌های میانی دهه 60 تا اوایل دهه 90 سیاست های جمعیتی در ایران مبنی بر سیاست های کنترلی و تحدیدی بوده که کاهش رشد جمعیت به زیر سطح جانشینی(کمتر از 2/1 فرزند برای هر مادر ) را به دنبال داشت. از اوایل دهه 90 به بعد گفتمانی جدید در زمینه بازنگری در سیاست های جمعیتی سابق و لزوم فاصله گیری از سیاست های کنترلی شکل گرفت. علی رغم تلاش هایی که جهت افزایش جمعیت از سوی دولت مردان صورت گرفت اما نتایج سرشماری سال 95 بیانگر این بود که مسئله باروری در کشور همچنان رو به کاهش گذاشته و گویا سیاست های جدید هیچ اثری بر رشد جمعیت نداشتند. بنابراین اتخاذ و اعمال سیاست هایی مبتنی بر شواهد، کارآمد، همچنین پایدار برای افزایش باروری و جلوگیری‌کننده از کاهش بیشتر آن توصیه شده است.

واژگان کلیدی: سیاست های جمعیتی، سطح جانشینی، تنظیم خانواده، نرخ باروری کل.